Gmina Jabłonna

Powołane Centrum Koordynujące zajmować się będzie aktywnym wspieraniem osób z zaburzeniami psychicznymi, które mieszkają na terenie Gminy Jabłonna. Wsparcie polegać będzie m.in. na wprowadzaniu osób potrzebujących w życie społeczności lokalnej, ich aktywizacja zawodowa oraz udzielanie pomocy psychiatrycznej i psychologicznej. Powołany klaster będzie działał we współpracy i ze wsparciem Lubelskiego Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Psychicznego.

Umowę klastra została podpisana przez:

1. Gminę Jabłonna,

2. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jabłonnie,

3. Gminną Bibliotekę Publiczną  im. Władysława Taczanowskiego w Jabłonnie,

4. Centrum Kultury Gminy Jabłonna,

5. Zespół Szkół w Piotrkowie,

6. Zespół Administracyjny Szkół w Jabłonnie,

7. Fundację Inicjatyw Menedżerskich w Lublinie,

8. Lubelskie Stowarzyszenie Ochrony Zdrowia Psychicznego.

Gmina Jabłonna poprzez swoje działania stara się wspierać wszystkich swoich mieszkańców, którzy potrzebują wsparcia i pomocy. Jest to jedno z zadań gminnych, które określone zostało także w Narodowym Programie Zdrowia na lata 2021-2025. Choroby związane z zaburzeniami psychicznymi dotykają bardzo wielu osób, szczególnie teraz w wyniku ograniczeń związanych z pandemią Covid-19. Władze Gminy Jabłonna nie chcą przechodzić obok tego problemu obojętnie. W czerwcu 2021 roku na zlecenie Gminy Jabłonna przeprowadzone zostały wśród mieszkańców badania diagnostyczne dotyczące problemów związanych z pandemią w percepcji mieszkańców Gminy Jabłonna. Raport z przeprowadzonych badań pokazał, że pandemia spowodowała pojawienie się nowych zagrożeń związanych ze zdrowiem psychicznym mieszkańców.

Powołanie klastra pod nazwą "Centrum koordynujące na rzecz zdrowia psychicznego w Gminie Jabłonna" jest odpowiedzią Gminy Jabłonna na zdiagnozowane problemy i zagrożenia.

Zdrowie psychiczne w lokalnej społeczności

Każdego roku leczy się psychiatrycznie w Polsce ponad 1,5 mln osób a szacuje się, że jest to zaledwie jedna czwarta osób potrzebujących aktualnie takiego leczenia. Nawet dla tych, u których zdiagnozowano już zaburzenie psychiczne i którzy korzystają z leczenia psychiatrycznego dostępność do lekarza psychiatry, psychologa czy psychoterapeuty jest bardzo ograniczona. Jak twierdzą sami pacjenci ich leczenie sprowadza się często do krótkiego spotkania z psychiatrą kilka razy w roku a psychoterapia, szczególnie w małych miejscowościach i dla osób chorujących psychicznie jest praktycznie niedostępna. Ze względu na ogromnie trudności w dostępie do szybkiej pomocy psychiatrycznej i psychologicznej na przeważającym obszarze naszego kraju, jedynym sposobem poradzenia sobie w sytuacji zaistnienia poważnego kryzysu psychicznego jest skorzystanie z wizyty w  izbie przyjęć szpitala psychiatrycznego a nierzadko hospitalizacja psychiatryczna. Takie podejście sprzyja stygmatyzacji oraz społecznemu wykluczeniu osób z zaburzeniami psychicznymi.

Tymczasem specjalistyczna pomoc dla osób z zaburzeniami psychicznymi powinna rozpoczynać się w warunkach ambulatoryjnych, tzn. pozaszpitalnych czyli najmniej uciążliwych. Aby specjalistyczna pomoc psychiatryczna i psychologiczna dla osób z nawet najcięższymi zaburzeniami psychicznymi była w takich warunkach możliwa musi być dobrze zorganizowana. Realną i efektywną odpowiedzią na potrzeby Polaków w zakresie leczenia zaburzeń psychicznych jest struktura terapeutyczna pod nazwą Centrum Zdrowia Psychicznego (CZP). Składa się ona z Punktu Zgłoszeniowo-Koordynacyjnego (PZK), Poradni Zdrowia Psychicznego (PZP), Zespołu Leczenia Środowiskowego (ZLŚ), Psychiatrycznego Oddziału Dziennego (POŚ) oraz Psychiatrycznego Oddziału Całodobowego (POC), ponieważ niektóre, ciężkie epizody chorobowe wymagać w dalszym ciągu hospitalizacji całodobowej. Należy jednocześnie zaznaczyć, że oddziały całodobowe powinny być zlokalizowane w szpitalach wielospecjalistycznych (a nie dużych instytucjach jakimi są szpitale psychiatryczne), ponieważ osoby z zaburzeniami psychicznymi bardzo często chorują fizycznie – potrzebują diagnozy i terapii w zakresie neurologii, kardiologii, chirurgii itd. Pacjenci ze schorzeniami somatycznymi i ich lekarze bardzo często potrzebują natomiast pilnej konsultacji i leczenia psychiatrycznego, którą mógłby zapewniać lekarz psychiatra z oddziału psychiatrycznego. CZP ma zapewniać wszechstronną pomoc specjalistyczną dla osób zamieszkujących na danym terenie – jednego albo kilku powiatów, dzielnicy dużego miasta itp. Miejscem gdzie osoba potrzebująca pomocy dostaje się do CZP jest PZK, gdzie maksymalny okres oczekiwania na poradę nie może być dłuższy niż 72 godziny. W zależności od typu schorzenia i jego nasilenia pacjent po konsultacji w PZK trafia do PZP, ZLŚ, POD lub POC. W ramach ZLŚ świadczone są wizyty domowe psychiatry, psychologa, psychoterapeuty, pielęgniarki, terapeuty środowiskowego czy pracownika socjalnego, tak że nawet ciężki kryzys psychiczny może być zażegnany w miejscu zamieszkania w ramach tzw. hospitalizacji domowej. Zamiast trafiać od razu do POC, pacjent może również skorzystać z alternatywnej formy leczenia czyli hospitalizacji dziennej w POD. Dzięki pracy CZP realizowana jest idea psychiatrii środowiskowej i deinstytucjonalizacji opieki psychiatrycznej, tzn. osoba z zaburzeniami psychicznymi jest leczona tam gdzie na co dzień żyje, w łączności z własną rodziną i lokalną społecznością. CZP bierze tym samym odpowiedzialność za zdrowie psychiczne osób przebywających na obszarze działania Centrum - jest zobowiązane do zapewnienia możliwie najlepszej opieki psychiatrycznej swoim mieszkańcom. Niezwykłym rozwiązaniem zastosowanym w CZP jest zatrudnianie jako asystentów zdrowienia osób, które same przeszły poważny kryzys psychiczny. Osoby takie nadal aktywnie uczestniczą we własnym zdrowieniu tzn. korzystają z różnorodnych form terapii, ale dzięki szkoleniu które przeszły stają się ekspertami przez doświadczenie i pełnoprawnymi uczestnikami zespołów terapeutycznych i działań pomocowych.

Ale przecież zdrowie psychiczne zależy nie tylko od dobrze zorganizowanego lecznictwa psychiatrycznego. Jak wspomniano pozostaje w ścisłym związku z innymi dziedzinami medycyny, w tym szczególnie podstawową opieką zdrowotną (POZ),  a także systemem pomocy społecznej, oświaty, zatrudnienia. Psychiatria środowiskowa, czyli psychiatria lokalnej społeczności nie tylko umożliwia skoordynowaną przez lokalny samorząd międzysektorową pomoc osobom dotkniętym zaburzeniami zdrowia psychicznego ale daje szansę na uwolnienie energii i zasobów lokalnej społeczności – organizacji społecznych, rodzin i osób prywatnych, które na miarę swoich możliwości tym pełniej realizują ideę społecznego uczestnictwa, angażując się w pomoc osobom najbardziej potrzebującym – osłabionym przez chorobę i wykluczonych przez społeczeństwo.

Dr n. med. Artur Kochański

Prezes Zarządu Lubelskiego Stowarzyszenia Ochrony Zdrowia Psychicznego